Gaz ve Buhar Konsantrasyon Ölçümü

Renk karşılaştırma metodu ile gaz ve buhar konsantrasyonu tayini:  

ASTM D4490:  

Gaz buhar ve bileşiklerinin renk karşılaştırma metodu ile örneklenmesi ve ölçümü metodu 

GAZ TANIMI 

Bazı kimyasal maddeler normal ısıda gaz biçimindedir. Sıvı veya katı biçimindeki bazı kimyasallar da ısıtıldığında gaz biçimine dönüşür. 

Rengi ve kokusu nedeniyle bazı gazları kolayca fark edebilisiniz. Ancak, renksiz ve kokusuz gazlar da vardır. Bunlar özel ekipmanlar kullanılarak tespit edilir. Gaz kaçaklarının anlaşılması için belirgin kokuları olan diğer gazlar konulur ( Örn; LPG ‘na etilmerkaptan, doğal gaza ise asetilen gazı konulması).Gazlar ortamdan solunabilir. Bazı gazlar anında tahriş eder. Bazı gazların sağlık üzerindeki etkileri ise sağlığınız önemli derecede bozulduktan sonra ortaya çıkar.Gazlar, parlayıcı ve patlayıcı olabilirler. Parlayıcı ve patlayıcı gazların bulunduğu bir ortamda çalışılırken son derece dikkatli olmak gereklidir.Çalışanlar, kimyasal gazların potansiyel olarak zararlı etkilerine karsı işyerinde etkin kontrol önlemleriyle korunmalıdır. 

GAZLARIN TESBİTİ 

İşyeri ortamı veya ölçüm yapılacak sahayı doğrudan değerlendirmeye olanak veren, uygunluğu onaylanmış, kalibre edilmiş, standartlaştırılmış ölçüm tüpleri ile bir ölçüde değerlendirme olanaklıdır. 

Dedektör tüplerinin başlıca avantajı sonuçların derhal incelemenin yapıldığı yerde elde edilmesidir. Böylece alınması gereken önlemler hemen belirlenebilir. 

Bu tüpler çok çeşitli kimyasal maddelere duyarlı olarak yapılmıştır. 

İçlerinden özel bir pompa yardımıyla belirli hacimde hava geçirildiğinde meydana gelen renk değişimi incelenerek ortam atmosferinde bulunan sağlığa zararlı kimyasal maddelerin konsantrasyonu büyük bir ölçüde tespit edilir. 

Kullanılan her tip dedektör tüpünün kullanım talimatı dikkatle uygulanmalıdır. Aksi takdirde çok yanıltıcı sonuçlar alınabilir. 

İLGİLİ MEVZUAT 

KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK ve GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK; 

Yönetmeliğin tüm maddeleri dikkate alınmıştır. Özellikle; 

Madde 5-  İşveren, kimyasal maddelerle çalışmalarda, işçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek, bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek ve tehlikelerinden korumak için gerekli 

tüm önlemleri almakla yükümlüdür. 

Madde 6- İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini belirlemek üzere, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 6 ncı maddesinin (c) bendi ile 9 uncu maddesinin (a) bendine uygun şekilde, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. 

Risk değerlendirmesi yapılarak, bu Yönetmelikte belirtilen önlemler alınmadan tehlikeli kimyasal maddelerle çalışılması yasaktır. 

a) Risk değerlendirmesi, aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak yapılır; 

1) Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları, 

2) İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak malzeme güvenlik bilgi formu, 

3) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi, 

4) Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı, 

5) Bu Yönetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri, 

6) Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi, 

7) Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları. 

İşveren, tedarikçiden veya diğer kaynaklardan risk değerlendirmesi için gerekli olan ek bilgileri sağlar. Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içermelidir. 

b) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 9 uncu maddesine uygun şekilde risk değerlendirmesi yapmak ve bu Yönetmeliğin 7 nci ve 8 inci maddelerinde belirtilen önlemlerden hangilerinin alınmış olduğunu belirlemekle yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yazılı belge haline getirilerek, istenildiğinde yetkili kişilere gösterilmek üzere işyerinde bulundurulacaktır. 

c) Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenecektir; 

1) Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde, 

2) Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda, 

3) Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre gerektiğinde, 

4) Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda, 

5) En az beş yılda bir defa. 

d) Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere kimyasal maddelerle çalışılan tüm işleri kapsayacaktır. 

e) Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile etkileşimleri dikkate alınarak risk değerlendirmesi yapılacaktır. 

f) Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacaktır. 

Madde 7 —Tehlikeli kimyasal maddelerin risklerinin önlenmesi ve bu Yönetmelikte belirtilen risk 

değerlendirmesi ile ilgili hususların uygulanmasındaki genel prensipler aşağıda belirtilmiştir: 

a) İşveren tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere 

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 6 ncı maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen ve bu 

Yönetmelikte yer alan tüm koruyucu önlemleri almakla yükümlüdür. 

b) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden riskler 

aşağıdaki önlemlerle ortadan kaldırılacak veya en az düzeye indirilecektir; 

1) İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılacaktır. 

2) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun 

yöntemlerle yapılacak, uygun makina ve ekipman sağlanacaktır. 

3) Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim 

sağlanacaktır. 

4) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda işçi ile yapılacaktır. 

5) İşçilerin maruz kalacakları madde miktarları ve maruziyet süreleri mümkün olan en az düzeyde 

olacaktır. 

6) Üretim alanında yapılan iş için gerekli olan miktardan fazla tehlikeli kimyasal madde 

bulundurulmayacaktır. 

7) İşyerleri ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz bulundurulacaktır. 

8) İşçilerin kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanacaktır. 

9) Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, 

taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. 

c) Risk değerlendirmesi sonucunda işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunun 

ortaya çıkması halinde genel önlemlerle beraber bu Yönetmeliğin 8, 9 ve 12 nci maddelerinde 

belirtilen önlemler de alınacaktır. 

d) Risk değerlendirmesi sonucunda işyerinde bulunan tehlikeli kimyasal madde miktarı nedeniyle, 

işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden önemli bir risk bulunmadığının belirlenmesi veya bu maddenin 

(a) ve (b) bentlerinde belirtilen önlemlerle riskin kabul edilebilir düzeye indirilmesi halinde bu 

Yönetmeliğin 8, 9 ve 12 nci maddeleri uygulanmayacaktır. 

KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK 

İşverenlerin Yükümlülükleri 

Risklerin değerlendirilmesi 

MADDE 5 – (1) İşveren, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde; kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların; bu maddelere maruziyet türü, maruziyet düzeyi ve maruziyet süresini belirleyerek riskleri değerlendirir ve alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini belirler. 

(2) Risk değerlendirmesinde kanserojen veya mutajen maddelerin, deri yolu da dâhil olmak üzere vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınır. 

(3) Risk değerlendirmesi gerçekleştirilirken, belirli risklerden etkilenecek çalışanların sağlık ve güvenlikleri ile kanserojen veya mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri özel olarak dikkate alınır. 

Kullanımın azaltılması 

MADDE 6 – (1) İşverenler; 

a) Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla teknik olarak mümkün olduğu hâllerde,  tehlikesiz veya daha az tehlikeli madde, müstahzar veya işlem kullanarak işyerindeki kanserojen veya mutajen maddelerin kullanımını azaltır. 

b) Kanserojen veya mutajen maddelerin değiştirilmesi konusunda yapılan araştırma sonuçlarını, istenmesi hâlinde Bakanlığa verir. 

Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması 

MADDE 7 – (1) Kanserojen veya mutajen maddelerle yapılan çalışmalarda maruziyetin önlenmesi ve azaltılması için; 

a) İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonucunda çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunun ortaya çıkması hâlinde çalışanların tehlikeli maddelere maruziyeti önlenir. 

b) Kanserojen veya mutajen maddelerin tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanlarıyla değiştirilmesinin teknik olarak mümkün olmadığı hâllerde, bu maddelerin üretiminde ve kullanılmasında teknik imkânlara göre kapalı sistemler kullanılır. 

c) Kapalı sistemle çalışmanın teknik olarak mümkün olmadığı hâllerde, çalışanların maruziyeti mümkün olan en az düzeye indirilir. 

ç) Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti, Ek-2’de verilen sınır değerleri aşamaz. 

d) İşveren kanserojen veya mutajen maddelerin kullanıldığı işlerde;  

1) İşyerinde kullanılacak kanserojen veya mutajen madde miktarını belirler ve yapılan iş için gereken miktardan fazla madde bulunmasını önler. 

2) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısının mümkün olan en az sayıda olmasını sağlar. 

3) Kanserojen veya mutajen maddelerin çalışma ortamına yayılmasını önlemek veya en aza indirmek için işlem tasarımını uygun şekilde yapar ve gerekli mühendislik kontrol önlemlerinin alınmasını sağlar. 

4) Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynağından lokal veya genel havalandırma sistemi veya diğer yöntemlerle, halk sağlığı ve çevreye zarar vermeyecek şekilde çalışılan ortamdan dışarı atılmasını sağlar. 

5) Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir şekilde kanserojen veya mutajen maddelerin ortama yayılması hâlinde, bu durumun erken tespiti için uygun ölçüm sistemleri bulunmasını sağlar. 

6) Uygun çalışma yöntemleri ve işlemlerin kullanılmasını sağlar. 

7) Alınan diğer önlemlerle toplu korumanın sağlanamadığı veya maruziyetin önlenemediği durumlarda uygun kişisel korunma yöntemleri ve kişisel koruyucu donanımların kullanılmasını sağlar. 

8) Özellikle çalışma ortam zemini, duvarlar ve diğer yüzeylerin düzenli olarak temizlenmesini ve hijyen şartlarını sağlar. 

9) Çalışanları bilgilendirir. 

10) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalınan veya maruz kalma riski bulunan yerleri uygun ikaz levhaları ve güvenlik işaretleri ile belirler. Bu yerlerde sigara kullanılmasının ve yeme, içmenin yasak olduğunu belirten ikaz levhalarını bulundurur. 

11) İlgili mevzuat gereği hazırlanacak acil durum planında, yüksek düzeyde maruziyete neden olabilecek durumlara yönelik eylemler de planlanır.  

12) Kanserojen veya mutajen maddelerin güvenli şekilde depolanması, taşınması veya işlem görmesi için bu maddelerin açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı kaplarda bulundurulmasını sağlar. Bu maddelerin kullanıldığı ve depolandığı alanlara görevli olmayanların giriş ve çıkışlarını kontrol altında tutar. 

13) Atıkların çalışanlar tarafından güvenli bir şekilde toplanması, depolanması ve uzaklaştırılıp zararsız hale getirilmesinde açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı kaplar kullanılmasını sağlar. 

(2) Kanserojen veya mutajen maddeler, 31/3/2007 tarihli ve 26479 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik ve 8/9/2009 tarihli ve 2009/15454 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR) hükümlerine uygun olarak taşınır.